چرافوبیا به وجود می آید؟

فوبیا یا هراس یکی از اختلالات رفتاری است که افراد به آن دچار می‌شوند. اما آیا هر ترس و اضطرابی را می‌توان فوبیا دانست؟ این اختلال چه نشانه‌هایی دارد و چگونه می‌توان آن را مدیریت کرد؟ 

اگر اجداد ما نمی‌ترسیدند، منقرض می‌شدند!

مغز همواره به آن‌چه در محیط اطراف می‌گذرد، به دیده بدبینی نگاه می‌کند و در ابتدا آن را خطری برای بقای ما تشخیص می‌دهد. زیرا وظیفه این ارگان پیچیده بدن، حفظ بقاست. از این رو بر ترس متمرکز است. چنین ویژگی برای اجداد غارنشین ما، یک مهارت حیاتی بوده و به نوعی می‌توانیم آن را عامل بقای نوع بشر بدانیم.

پژوهش‌ها نشان داده‌اند ترس و اضطراب به میزان کم، می‌توانند پاسخ‌های سالم و منطقی به خطراتی باشد که در اطراف ما را تهدید می‌کنند.

مثلا وقتی شما برای نخستین‌بار وارد یک خانه تاریک می‌شویم، به دلیل آن‌که محیط آن‌جا برای ما ناشناخته است، در ابتدا کمی محتاطانه قدم بر می‌داریم و نسب به هر چیزی که در اطراف‌ می‌بینیم یا حس می‌کنیم،‌ با اندکی حس ترس و اضطراب روبرو می‌شویم.اما وقتی چراغ‌ را روشن می‌کنیم، دیگر همه چیز برای ما عادی می‌شود و شاید دفعه بعدی که وارد آن محیط می‌شویم (حتی با چراغ خاموش) دیگر آن حس اضطراب و ترس اولیه را تجربه نکنیم.ر مقابل اگر هر بار وارد یک محیط تاریک می‌شویم (حتی اگر قبلا بارها به آن‌جا رفت و آمد داشتیم)، دوباره آن حس ترس و اضطراب، حتی با شدتی بیشتر به سراغ ما بیاید. ممکن است این حالت نشانه‌ای از بروز فوبیا یا هراس در ما باشد؛ فوبیای تاریکی.به عبارتی فوبیا یا هراس نوعی واکنش غیرعادی همراه با ترس شدید به منبع هراس است. فوبیاها اختلالات روان‌شناختی جدی هستند که تأثیر منفی بر زندگی فرد دارند. در عین‌حال بسیاری از مردم می‌توانند فوبیاهای خود را تحمل کنند و در زندگی آن‌ها اختلال ایجاد نمی‌کند

منتها بسیاری از افراد جامعه مفهوم فوبیا را به درستی درک نکرده‌اند و در این زمینه با کج‌فهمی‌هایی در بین عامه مردم روبرو هستیم. زیرا هر زمان که کسی از چیزی یا موقعیتی می‌ترسد، می‌گویند او فوبیا دارد، اما تعریف فوبیا واقعاً چیست؟

فوبیا چیست و چه علایمی دارد؟

فوبیا یعنی ترس یا اضطراب شدیدی که معمولاً افراد نسبت به یک شی‌ء یا موقعیت خاص تجربه می‌کنند. این شی‌ء یا موقعیت بلافاصله باعث ایجاد یک هراس در فرد می‌شود. شخصی که فوبیا دارد تمام تلاشش را می‌کند تا از آن شیء یا موقعیتی که در او احساس هراس یا اضطراب شدید می‌کند، دور شود.این افراد معمولاً می‌دانند هراس آن‌ها غیرمنطقی است. اما مجموعه‌ای از باورها در آن‌ها شکل گرفته است که باعث شده است که اسیر هراس شوند.فوبیاها به صورت هراس غیرمنطقی از چیزهایی نشان داده می‌شوند که اصلاً خطرناک نیستند یا خطر واقعی ندارند و یا خطر آن‌ها بسیار کم است. مثلا آسانسور قاعدتا جای خطرناکی نیست. اما برخی افراد از حضور در آسانسور و به طور کلی‌تر جاهای کوچک و دربسته هراس دارند.طبیعتا در مقابل اگر کسی از روبروشدن با یک حیوان درنده می‌ترسد، آن را نمی‌‌توان یک ترس غیرعادی و فوبیا دانست. از این رو اکثر فوبیاها روی گروه‌های نسبتاً کوچکی از اشیا و موقعیت‌ها متمرکز می‌شوند.از طرفی تحقیقات ثابت کرده‌اند که اگر فرد از یک فوبیای خاص رنج ببرد به احتمال زیاد به فوبیاهای دیگری هم مبتلا می‌شود.

ابتلا به فوبیا چه نشانه‌هایی دارد؟

هنگامی که افراد مبتلا به فوبیا با وضعیت‌های هراس خود مواجه می‌شوند، ممکن است برخی علائم خاص را تجربه کنند. مثلاً:

عرق کردن

خشکی دهان

لرزش‌های بدنی

ناراحتی‌های گوارشی یا تهوع

تپش قلب و افزایش فشارخون

نفس‌نفس زدن و احساس تنگی نفس

صحبت‌های بریده یا ناتوانی در صحبت‌کردن

فوبیا

مهم‌ترین فوبیاها کدام‌اند؟

تاکنون بیش از ۱۰۰ نوع فوبیا شناسایی شده است. گستره این فوبیاها بسیار متنوع هستند؛ از فوبیای ارتفاع و جانوران گرفته و حتی فوبیاهایی مثل هراس از عدد ۸ و یا فوبیای ابتلا به فوبیا!

بنابراین دسته‌بندی همه فوبیاها کار ساده‌ای نیست. ممکن است بسیاری از فوبیاها هنوز ناشناخته مانده باشند. جالب است بدانید ترس از سخنرانی، ‌اکنون یکی از شایع‌ترین فوبیایی است که انسان‌ها با آن درگیرند. به طور کلی موارد زیر شایع‌ترین نوع فوبیا هستند:

فوبیای جانوری مثل هراس از مار، عنکبوت، موش، سوسک، کرم، سگ و غیره؛

فوبیای دندان‌پزشکی؛

هراس از مکان‌های بسته و تنگ مثل آسانسور؛

فوبیای ترس از جمع یا بازار هراسی؛

فوبیای آب‌های عمیق؛

فوبیای ارتفاع؛

فوبیای خون؛

فوبیای آمپول؛

جالب است در فوبیاها تفاوت‌های فرهنگی نیز دیده می‌شوند؛ برای مثال در ایران و هند ترس از سوسک حمام بیشتر دیده می‌شود. در حالی‌که در کشورهای غربی بیشتر ترس از عنکبوت دیده می‌شود.

شیوع فوبیا با توجه به عاملی که فوبیا را ایجاد می‌کند، در آقایان و خانم‌ها متفاوت است. مثلاً خانم‌ها بیشتر فوبیای حیوانات دارند، در حالی‌که شیوع فوبیاهایی مثل خون یا آمپول در هر دو جنس برابر است.

چرا فوبیا به وجود می‌آید؟

اصولا تشخیص علل و ریشه‌های بروز فوبیا در افراد می‌تواند به درمان آن کمک کند. اما بروز فوبیاها می‌توانند علت‌های چندگانه‌ای داشته باشد. برخی فوبیاها مثل فوبیاهای ارتفاع، آب‌های عمیق، دندان‌پزشکی و سگ می‌توانند به علت تجربه‌های خاص به وجود بیایند.مثلا فردی که در کودکی توسط یک سگ وحشی گاز گرفته یا تعقیب شده است، ممکن است پس ‌از آن از همه سگ‌ها بترسد. این تجربه‌ها لزوماً به علت حوادث وحشتناک به وجود نمی‌آیند.در واقع بسیاری از کسانی که فوبیا دارند، تاریخ دقیق شروع آن را به خاطر نمی‌آورند که این شاهدی بر شروع تدریجی فوبیاست. بنابراین می‌توان یکی از علل اصلی ایجاد هراس یا فوبیا را عوامل محیطی دانست. تئوری دیگری نیز نشان می‌دهد که علت هراس یا فوبیا می‌تواند ژنتیکی باشد.در مورد فوبیاهای مربوط به حیوانات عقیده بر این است که بسیاری از حیواناتی که عامل فوبیا می‌شوند، حیواناتی مشمئزکننده هستند. این احساس به یکی از سه دلیل زیر می‌تواند به وجود بیاید:

سرایت مستقیم و منبع آلودگی بودن؛ مثل سوسک و موش.

داشتن خصوصیاتی که محرک‌های مشمئزکننده آن‌ها را تشدید می‌کند؛ مانند حیواناتی که پوستی لزج دارند، همچون مار و حلزون.

وجود یک پیشینه تاریخی که نشان می‌دهد آن‌ها در طول تاریخ نشان‌دهنده بیماری و یا آلودگی بوده‌اند.فوبیا

چگونه با فوبیا روبرو شویم؟

به خاطر داشته باشید شما نمی‌توانید احساساتی مثل فوبیا را از بین ببرید. اما می‌توانید با انجام تکنیک‌های صحیح این حس را به صورت خلاقانه مدیریت کنید. به جز درمان‌های دارویی و روان‌شناختی، توجه به نکات زیر می‌تواند در مدیریت بهتر فوبیا به شما کمک کند:

مدیتیشن انجام دهید

تمرینات مدیتیشن به شما کمک می‌کند تا بتوانید با ترس‌های غیرمنطقی خود در مورد اشیا یا موقعیت‌هایی که برای شما اضطراب‌زاست، روبرو شوید.

خودتان را سرزنش نکنید

هرگز خودتان را برای ترس و اضطرابی که تجربه می‌کنید، سرزنش نکنید. به خاطر داشته باشید ترس‌ها یک پاسخ انسانی به شرایط هستند. سعی کنید جلوی قضاوت‌های منفی خودتان را بگیرید.

عجله نداشته باشید

انتظار نداشته باشید ترس را در یک لحظه، یک ساعت یا یک روز تسخیر کنید. برای خودتان وقت صرف کنید. سعی کنید هنگام روبروشدن با فوبیای خود با انجام کارهای ساده مثل پیاده‌روی، استشمام بوی گل، نوشیدن یک فنجان قهوه و تماشای یک فیلم جذاب احساس بهتری به خودتان بدهید.

برخی الگوها را بشکنید

کاری متفاوت انجام دهید. تغییر یک روال یا یک الگوی عادی ممکن است شما را کمی مضطرب کند. اما با انجام کارهای کوچک با اضطراب‌های کوچک، می‌توانید در مورد اضطراب و ترس‌های بزرگ‌تر در زندگی خود و نحوه برخورد با آن‌ها بیاموزید. این تغییرات می‌توانند بسیار کوچک باشند.

به خودتان پاداش دهید

از عنکبوت‌ها می‌ترسید، اما شما توانستید یکی را بگیرید و آن را از خانه خارج کنید؟ از رعد و برق وحشت‌زده‌اید، اما پرده‌ها را در طوفان باز کردید؟ در چنین شرایطی برای خودتان یک جشن پیروزی بگیرید و به خودتان افتخار کنید. جشن پیروزی‌ها، انجام کارهای عجیب و غریب نیست. مثلاً کافیست به عنوان پاداش به خودتان یک قطعه شکلات بدهید.

فهرستی از ترس‌های خود را تهیه کنید

یک لیست از ترس‌های روزانه بسازید تا از ترس‌ها و اضطراب‌های خود مطلع شوید. روزانه چند دقیقه‌ای وقت بگذارید و تمام موقعیت‌های ترسناکی را که باعث ایجاد اضطراب در شما می‌شود پیدا کنید.اجازه دهید ترس‌ها به وجود آیند، سپس اجازه دهید آن‌ها بروند. تلاش کنید شرایطی را که از آن به صورت آگاهانه و یا ناآگاهانه اجتناب می‌کنید، شناسایی کرده و با آن تا حد امکان روبرو شوید.

از قدرت طنز استفاده کنید

یکی از بهترین پادزهرها برای ترس، طنز است. جالب است بدانید بین این دو حس رابطه معناداری وجود دارد. احتمالا برخی فیلم‌های ترسناک را تماشا کرده‌اید. معمولا اگر صحنه‌های وحشتناک در این فیلم‌ها به درستی ایجاد نشود، به جای انتقال حس ترس به مخاطب، حس طنز منتقل می‌شود و بیننده ناخواسته از این‌که نترسیده، می‌خندد!به همین دلیل تلاش کنید به ترس‌های‌تان با عینک طنز نگاه کنید. مثلا اگر به طور اتفاقی در کنار یک باغچه سوسکی را دیده و از آن ترسیده‌اید، می‌توانید بلافاصله با خود بگویید: «آخه سوسک عزیز اینجا جای پیک‌نیک‌ اومدنه؟!»

البته رسیدن به چنین مهارتی، به تمرین زیادی نیاز دارد. اما به مرور باعث می‌شود با این موقعیت‌ها مثل صحنه‌های به اصطلاح ترسناک (اما خنده‌دار) فیلم‌های ژانر وحشت روبرو شوید.

از دیگران کمک بگیرید

گاهی اوقات کمک‌گرفتن از دیگران، می‌تواند بسیار مفید باشد. کمک گرفتن می‌تواند صحبت با یک دوست مورد اعتماد و یا حضور در جلسه مشاوره و روان‌درمانی به صورت تخصصی باشد.

تجربیات خود را از فوبیا با دیگران در میان بگذارید

شما با فوبیا و هراس خود چگونه روبرو می‌شوید و اگر توانسته‌اید آن را مدیریت کنید، لطفا در بخش نظرات تجربیات خود را با سایر کاربران در میان بگذارید. حتی اگر در اطراف خود فردی مبتلا به فوبیا می‌شناسید، شاید نقل تجربیات مواجه آن‌ها با این حس برای سایرین مفید باشد.