تشنج در کودکان

یکی از شایع ترین مشکلات مغز و اعصاب کودکان که در کودکان اتفاق می افتد و نگرانی بسیار شدیدی در والدین آنان ایجاد می کند، بروز تشنج کودکان است. تشنج یعنی اختلال موقتی در مغز که در اثر تخلیه الکتریکی غیرطبیعی در سلول های عصبی مغز به صورت ناگهانی بروز می کند.تشنج یک فعالیت غیرطبیعی مغز است که می تواند به صورت لرزش بدن ،سفت شدن بدن ،خیرگی چشمها،پرش اندام ها،زمین خوردن های مکرر،کاهش سطح هوشیاری و یا شل شدن بدن خودش را نشان دهد.

تشنج در کودکان ممکن است به صورت های زیر بروز کند:

۱) اختلال هوشیاری، یعنی اطرافیان رانشناسد و متوجه زمان ومکان نباشد، به صدازدن شما پاسخ ندهد یا بی هوش روی زمین بیفتد.

۲) انحراف چشم ها (سیاهی چشم) به سمت بالا، چپ یا راست و یا اینکه کودک برای چند لحظه به نقطه ای خیره شود.

۳) حرکات غیر ارادی در اعضای بدن کودک که ممکن است قسمتی از بدن یاتمام اعضا را درگیرکند. این حرکات بصورت سفتی اندام یا دست و پازدن یا حرکات لرزشی و تکان دهنده در یک و یا چند اندام اتفاق می افتد.

۴) ممکن است کودک در زمان حمله کنترل ادرار خود را از دست بدهد.

۵) گاه کودک دچار حرکات اتوماتیک وار و تکراری می شود یا اینکه یک منظره را به صورت توهم بینایی می بیند.

۶) گاهی تشنج بصورت تغییر ناگهانی رفتاری در کودکان نمایان می شود.

آیا تشنج کودکان علت خاصی دارد؟

در بیش از نیمی از موارد تشنج کودکان علت خاصی برای تشنج وجود ندارد و در بقیه موارد کاهش یا افزایش برخی مواد در خون مانند قند، کلسیم، منیزیم و… ، تب، عفونت مغزی، تومور مغزی، سکته مغزی، ضربه به سر، مسمومیت های دارویی و…می تواند دلیل آن باشد.

آیا هر نوع تشنجی به معنای صرع است؟

صرع به معنای  تکرار تشنج بدون وجود عامل محرک و اولیه است. مثلا در فردی که دچار تومور مغزی می شود، امکان دارد دچار تشنج تکرار شونده شود ولی در این حالت صرع کودکان نامیده نمی شود. تعریف دقیق از بیماری صرع اینکه وقتی تشنج در کودکان بدون علت خاص (تب، مننژیت، افت قند خون، کاهش کلسیم خون، ضربه به سر، تومور مغزی و عفونت مغزی) بروز کند و دو بار یا بیشتر تکرار شود، به آن صرع گفته می شود.

 تشنج کودکان ناشی از تب چیست؟

شایع ترین نوع تشنج در کودکان تشنج ناشی از تب می باشد که حدود پنج درصد کودکان را مبتلا می کند. تشنجی که‌ به‌ دنبال‌ بروز تب در ‌ شیرخواران‌ و کودکان‌ با سن شش ماه تا شش سال به‌ وجود می آید، تشنج ناشی از تب نامیده می شود.

در بیمار مبتلا به تشنج کودکان چه باید کرد؟

بعد از مشاهده تشنج در کودک ابتدا خونسرد باشید. کودک را به پهلو بخوابانید تا مسیر تنفسی اش باز باشد سعی نکنید چیزی در دهان شخص بگذارید. عموما مردم بر این باور اشتباه هستند که باید جسمی را در دهان بیمار گذاشت تا مانع گاز گرفتن زبان شود حال آنکه گذاشتن جسم در دهان فرد بعلت انقباض فک می تواند باعث شکستگی دندان شود. در بیشتر مواقع تشنجات بعد از چند دقیقه متوقف می‌شوند و بعد از آن یک دوره خواب و استراحت است. همزمان با پزشک یا اورژانس تماس بگیرید تا بیمار را به بیمارستان منتقل نمایند.

ارزیابی و تشخیص تشنج کودکان چگونه است؟

هر کودک مبتلا به تشنج باید توسط فوق تخصص مغز و اعصاب کودکان معاینه شود. در معاینه اولیه شرح حال دوران بارداری و زایمان، سیر تکامل کودک و سابقه خانوادگی جهت تعیین دلایل  فامیلی و حین بارداری کسب می شود. نمونه خون جهت بررسی میزان قند، کلسیم و  منیزیم بررسی می شود. سایر روش های تشخیصی از جمله بررسی تشخیصی نوار مغز و تصویر برداری مغزی نیز طبق صلاحدید و نظر پزشک اعصاب کودکان انجام خواهد شد.

روش درمان تشنج کودکان کدام است؟

اگر تشنج کودکان به یک علت خاص (تب، مننژیت، افت قند خون، کاهش کلسیم خون، ضربه به سر، تومور مغزی و غیره) باشد، درمان تشنج با رفع علت اولیه می باشد. در تشنج بدون علت اولیه که دو بار یا بیشتر اتفاق بیافتد، طبق نظر پزشک اعصاب کودکان از داروی ضد تشنج مانند فنوباربیتال، سدیم والپروات، کاربامازپین و… استفاده می شود.

روش تشخیص تشنج چیست؟

مهم ترین روش تشخیص ابتدا شرح حال بیمار است و برای قطعی کردن نوع تشنج یا شرایط بیمار ،نوار مغز و یا تصویر برداری مغزی به روش های ام آر آی یا سیتی اسکن و یا آزمایشات خون انجام می شود و یا بررسی مایع مغزی نخاعی لازم است.

آیا تشنج حالت فامیلی و یا ارثی دارد؟

در بعضی مواقع تشنج حالت ارثی دارد ولی گاهی هم تشنج می تواند علت های غیر ارثی مثل مشکلات ساختاری مغز داشته باشد.

اگر در خانه کودک دچار تشنج شد چه اقداماتی باید انجام دهیم؟

ابتدا خونسردی خود را حفظ کرده ،کودک را به پهلوی راست یا چپ می خوابانیم .اگر زبان بین دندان هایش گیر افتاده است،آن را آزاد می کنیم در غیر این صورت سعی در باز کردن دهان کودک نمی کنیم. اگر تشنج در کمتر از پنج دقیقه قطع شد که در فرصت مناسب به بیمارستان مراجعه شود ولی اگر تشنج ادامه یافت سریعاً کودک را به بیمارستان می رسانیم.

آیا می توانیم داروئی را در هنگام تشنج در منزل به کار ببریم؟

بله ،بعد از اینکه کودک به پهلو خوابانده شد در صورتی که تشنج بیشتر از پنج دقیقه طول بکشد از دیازپام مقعدی(رکتال) استفاده می شود و کودک را به بیمارستان می رسانیم .البته در موارد نادری خطر ایست تنفسی وجود دارد که در این صورت اگر کودک در هنگام استفاده از شیاف دیازپام دچار وقفه تنفسی شد باید به وی تنفس دهان به دهان داد ولی در صورت تنفس خود به خود فقط کودک را به پهلو می خوابانیم.

آیا رژیم غذائی خاصی جهت بیماران تشنجی وجود دارد و آیا غذائی باعث بدتر شدن تشنج می شود؟

در اغلب بیماران ،غذای خاصی که باعث تشنج شود وجود ندارد و اغلب تصورات اشتباه که غذاهای سرد مثل لبنیات ،خیار و ... آن را تشدید می کند ،منبع علمی ندارد البته در بعضی مواقع رژیم های غذائی خاصی وجود دارد که بیمار زیر نظر متخصص تغذیه انجام می دهد که به عنوان یک درمان ضد تشنج می باشد. از این رژیم ها می توان به رژیم کتوژنیک و یا رژیم با میزان نمایه قند پائین (LGIT ) اشاره کرد.

چه مواردی تشنج را تشدید می کند؟

اغلب تشنج ها با بی خوابی ،خستگی مفرط تشدید و تحریک می شوند و از علت های دیگر تشدید می توان به بعضی از داروها مخصوصاً داروهای افزایش دهنده تمرکز و گاهی مواجه شدن با نورهای شدید ،اشاره کرد.

آیا کودک تشنجی محدودیت های خاصی در زندگی دارد ؟

بهتر است کودک از رفتن به جاهای بلند مثل کوه نوردی ،انجام کارهائی که عدم تمرکز باعث آسیب می شود مثل دوچرخه سواری ،رانندگی با ماشین و ورزش هائی که احتمال ضربه به سر وجود دارد منع شود و بهتر است کودک هیچ گاه تنها گذاشته نشود و حتی هنگام استحمام در را از داخل قفل نکند و هیچ گاه از وان استفاده نکند.در ضمن در صورتی که تمایل به رفتن به استخر دارد ،بهتر است در قسمت های عمیق نرود و حتماً یک فرد با نظارت مستقیم داشته باشد.