راه های کنترل اختلالات خلقی در بارداری

نوسانات خلقی بارداری دلایل و عوامل متعددی دارند. تغییرات و نوسان‌های هورمونی، فشارهای جسمی و نگرانی‌هایی که از آینده وجود دارد تا حدی باعث می‌شوند تا مادران آینده دچار نوسانات خلقی بارداری شوند. تغییرات و تحولات خلق‌وخو کاملا طبیعی هستند.

بسیاری از مادران باردار یک لحظه دچار هیجان و شادی می‌شوند و به فاصله چند ثانیه احساس غم و ناراحتی به سراغشان می‌آید. همین نوسانات است که یک لحظه باعث هوس خیارشور می‌شود و کمی بعد آروزی یک بستنی قیفی بزرگ را خلق می‌کند.نوسانات خلقی بارداری و هورمون‌ها چه ارتباطی با هم دارند

نوسانات خلقی بارداری - حاملگی

یکی از دلایل عمده نوسانات خلقی بارداری ، تغییرات هورمونی به ویژه دو هورمون استروژن و پروژسترون است. سطح هورمون استروژن در ۱۲ هفته نخست بارداری افزایش پیدا می‌کند. این هورمون با ماده شیمیایی سروتونین که در مغز ترشح می‌شود در ارتباط است. احتمالا نام سروتونین را همراه با شادی شنیده‌اید. درست است که این ماده شیمیایی باعث شادی می‌شود، اما نوسانات و برهم خوردن تعادل آن در بدن موجب نوسانات خلقی بارداری می‌شود. این تغییرات و نوسانات هم به واسطه تغییرات استروژن ایجاد می‌شود. نگران نباشید، این یکی از علائم بارداری است و باید با آن کنار بیایید.ساز و کار دقیق ارتباط میان استروژن و سروتونین دقیقا مشخص نیست اما مطالعات نشان از آن دارد که نوسانات هورمون نام‌برده باعث ایجاد اضطراب و دلواپسی و آسیب‌پذیری روحی می‌شود. فقط هورمون استروژن نیست که در دوران بارداری افزایش پیدا می‌کند و موجب نوسانات خلقی بارداری می‌شود. هورمون دیگری هم در ۳ ماهه نخست بارداری افزایش پیدا می‌کند. این هورمون، پروژسترون نام دارد. استروژن با سطح انرژی بدن در ارتباط است و مقدار بیش از حد آن موجب تشویش می‌شود اما پروژسترون کارکرد متفاوتی دارد و بیشتر به ایجاد آرامش در بدن کمک می‌کند.

پروژسترون در طول بارداری به ماهیچه‌ها کمک می‌کند تا آرامش بیشتری پیدا کنند و بدن مادر را در برابر انقباضات رحم حفظ می‌کند. پروژسترون علاوه بر رحم بر ماهیچه‌های مجاری روده هم اثر می‌گذارد و باعث کاهش حرکات آنها می‌شود. در نتیجه یبوست در دوران بارداری امری رایج است. شاید به نظر برسد که این آرامش منهای اثری که بر روده‌ها دارد، چیز خوبی است. بله! آرامش مطلوب است اما در برخی از مادران، این افزایش پروژسترون و آرامش زیادی باعث رفتن به حالت رخوت، خستگی و غم می‌شود.با وجود استروژن و پروژسترونی که در نوسان است و اثراتی مشابه آنچه کفته شد در بدن ایجاد می‌کند، انتظار دیگری از نوسانات خلقی بارداری دارید؟

نوسانات خلقی بارداری - عوامل

به جز هورمون‌هایی که در دوران بارداری دچار نوسان می‌شوند، ناراحتی‌های مختلفی که در دوران حاملگی رخ می‌دهد هم باعث تحت‌الشعاع قرار گرفتن اخلاق خوش مادر منتظر می‌شود. برای مثال، حالت تهوع و استفراغ که در ۷۰ درصد زنان باردار رخ می‌دهد و می‌تواند در هر ساعتی از شبانه‌روز گریبان‌گیر فرد شود هم علت دیگری برای تغییرات خلقی است. حالت تهوع و استفراغ با کوچک‌ترین محرک‌ها به وجود می‌آید. مثلا احساس گرسنگی و بوهای مختلف می‌توانند موجب این حالات ناخوشایند شوند.

یکی از دلهره زنانی که دچار تهوع می‌شوند، بروز ناگهانی این حالت است. هیچ‌کس نمی‌تواند پیش‌بینی کند که چه بویی باعث حالت تهوع خواهد شد. پس ممکن است سر کار یا در خیابان، این حالت ناخوشایند پیش آید. این عدم قابلیت پیش‌بینی هم عامل دیگری برای نگرانی و تغییر خلق‌وخوی مادر است.خستگی ناشی از اضافه وزن و حمل جنین هم باعث می‌شود تا مادر آینده در حالت چندان خوبی قرار نگیرد و به خوش‌اخلاقی سابق نباشد. ضمن اینکه نوسانات خلقی بارداری در برخی از زنان به واسطه تجربه‌های ناخوشایند بارداری‌های گذشته مثل سقط جنین و… است.

نوسانات خلقی بارداری - ۳ ماهه اول

۳ ماهه دوم بارداری به «ماه عسل» معروف است زیرا در این دوران حالت تهوع بارداری در بیشتر زنان از بین می‌رود و هورمون‌ها هم نوسانات کمتری دارند. در نتیجه مادر، احساس خستگی کمتری پیدا می‌کند و افزایش انرژی دارد. اما همچنان دلایلی برای بدخلقی وجود دارد. مثلا برخی از زنان در ۳ماهه نخست بارداری، زیر بار پوشیدن لباس‌های بارداری نمی‌روند اما در ۳ماهه دوم، تغییرات ظاهری کاملا محسوس است. به همین خاطر شاید برخی از افراد برای این تغییر آمادگی کافی نداشته باشند.

بزرگ شدن شکم و تغییر شکل بدن برای زنانی که در گذشته از چاقی فرار می‌کردند یا مشکلاتی در این زمینه را قبلا تجربه کرده‌اند بسیار دشوار خواهد بود. برخی از کتاب‌هایی که درباره بارداری نوشته می‌شوند هم باعث افزایش استرس مادر می‌شوند. زیرا این کتاب‌ها به طور افراطی به خطرات و مشکلات زایمان و بارداری می‌پردازند و باعث نگرانی می‌شوند. آزمون‌هایی که در برخی از وبسایت‌ها وجود دارد  و درباره بارداری و والدین است هم می‌تواند فشارهای روانی به مادر وارد کند.

البته در ۳ ماهه دوم فقط شاهد نوسانات خلقی بارداری نخواهید بود. در این دوران، میل جنسی زنان افزایش پیدا می‌کند که این می‌تواند نکته‌ای امیدوارکننده در میان سیاهی‌های نام‌برده باشد. علت افزایش میل جنسی زنان، افزایش گردش خون در ناحیه لگن عنوان می‌شود.

۳ ماهه سوم بارداری و نوسانات خلقی چگونه است؟

در این دوران هم کم‌خوابی از عوامل نوسانات خلقی بارداری است. خستگی ناشی از کم‌خوابی روی خلق اثر می‌گذارد. البته هر چقدر که مادر به زایمان نزدیک می‌شود و زمان دیدار با کوچولو نزدیک‌تر می‌شود، نگرانی‌ها بابت آینده بیشتر می‌شود و می‌تواند روحیه مادر را تحت تاثیر قرار بدهد. در این دوران، برخی از مادران دچار حالتی می‌شوند که انرژی زیادی پیدا می‌کنند و می‌خواهند مدام به نظافت و آماده‌سازی وسایل کودک خود بپردازند و هر چند که این انرژی در بیشتر افراد خوشایند است اما در بعضی دیگر توام با نگرانی و استرس خواهد بود.

نوسانات خلقی بارداری - محرک

صبوری کردن:

احساس بدی داشتن اصلا خوشایند نیست اما اینکه نتوانید برای حال بد خود کاری کنید از آن حس هم بدتر است. کافی است مدام به خود یادآوری کنید که شما در داشتن نوسانات خلقی بارداری تنها نیستید و این دوران موقتی و طبیعی است.

صحبت کردن با خانواده:

شما می‌دانید که به خاطر وضعیت بارداری دچار تغییراتی در خلق‌وخوی خود شده‌اید. بنابراین بهتر است درباره این وضعیت با همسرتان صحبت کنید. اگر فرزندان دیگری هم دارید باید آنها را در جریان وضعیت خود قرار بدهید تا از انتقال استرس و نگرانی به آنها که خود دلمشغولی‌هایی درباره اضافه شدن عضوی جدید دارند، به طور جدی پرهیز کنید.

مطالعه هوشمندانه:

شما به عنوان یک مادر باید درباره زایمان، نگهداری از نوزاد، تغذیه و… اطلاعات داشته باشید اما این به معنای پیگیری کتاب‌هایی که به شما استرس وارد می‌کنند نخواهد بود. پس سعی کنید از خواندن مطالبی که نگرانی‌های‌تان را افزایش می‌دهند، پرهیز کنید و در عوض به طور هوشمندانه مطالعه کنید و خود را نگران جزئیات نکنید. اگر اطلاعات زیاد، به شما تشویش وارد می‌کند، دور آنها را خط بکشید.

پیش‌بینی حالت تهوع:

تهوع و استفراغ از جمله بدترین عوارض بارداری هستند اما اگر بتوانید آنها را کنترل کنید، وضعیت تغییر بسیاری می‌کند. مثلا همیشه با خود کیسه‌ای برای تخلیه استفراغ داشته باشید. تنقلاتی که به بهبود حالت تهوع کمک می‌کنند، آماده داشته باشید یا لوسیون و رایحه‌ای که از میزان تهوع کم می‌کند با خود به همراه ببرید. بوی دارچین معمولا برای کاهش حالت تهوع مفید واقع می‌شود.

خواب مناسب:

در دوران بارداری به دلایلی که پیش‌تر عنوان شد، خوابیدن کمی دشوار می‌شود اما نباید بگذارید که کم‌خوابی باعث بروز خستگی بدنی‌تان شوند. هر طور شده، به خواب خود در شب‌ها یا طول روز رسیدگی کنید.

استفاده از همراهی عزیزان:

برای ملاقات با پزشک (سونوگرافی و…) از همراهی همسر یا یکی از عزیزانتان استفاده کنید و سعی کنید از حمایت و همراهی‌شان برای کاهش نگرانی بهره ببرید. مثلا احتمالا احساس زشتی و چاقی به سراغتان خواهد آمد اما اگر عزیزانتان به شما یادآوری کنند که هنوز زیبا و خواستنی هستید، روحیه‌تان بهتر می‌شود.

افزایش اطلاعات درباره زایمان:

اگر هیچ چیزی از روز زایمان ندانید، نگران و مضطرب خواهید بود. پس سعی کنید با مطالعه مفید یا شرکت در کلاس‌های آمادگی زایمان، خود را برای روز موعود آماده کنید و از هیچ‌ چیز هم نترسید. از تجربه مادران دیگر در شبکه‌های اجتماعی و گروه‌های گفتگو بهره ببرید. مراجعه به مشاور هم ایده خوبی است که می‌تواند به کمکتان بیاید.

یادتان باشد که نوسانات خلقی بارداری امری رایج است اما نباید آن را با افسردگی و اضطراب جدی اشتباه گرفت. افسردگی می‌تواند به دوران بعد از بارداری هم منتقل شود پس اگر چنین تجربه‌ای دارید باید حتما به فکر درمان جدی آن باشید. در ضمن اگر شما هم نوسانات خلقی بارداری مشابهی را تجربه کرده‌اید می‌توانید از طریق کودکت با مادران دیگر به اشتراک بگذارید.