تفاوت دختران بیش فعال با پسران بیش فعال

بیش فعالی که به اختصار ADHD خوانده می شود نوعی اختلال شایع است که حدود هشت تا ۱۰ درصد کودکان را مبتلا می کند. این بیماری در پسران شایعتر از دختران است که هنوز دلیل اصلی آن مشخص نشده است. ویژگی های اولیه بیش فعالی از سال های اولیه رشد یعنی قبل از ورود به مدرسه شروع می شود.

بر اساس اعتقاد متخصصین حوزه روانشناسی کودک، بیش فعالی اختلالی است که می تواند توسط اطرافیان کودک مهار شود. کودکانی که به دلیل بیش فعالی و شطینت زیاد والدین خود را کلافه و خسته می کنند و باعث می شوند پدر و مادر نارحت شوند با کنترل و رفتار صحیح اطرفیان قابل کنترل و تربیت می باشند در این مطلب شما را با روش های کنترل کودک بیش فعال آشنا می نماییم. امروزه خیلی از مادران از کودکان خود شاکی هستند و گمان می کنند که کودک آنها بیش فعال است. اول از همه باید با علائم کودک بیش فعال آشنا شوید و ببینید آیا کودک شما نیز این علائم را دارد یا نه؟

تعریف بیش فعالی

تعریف بیش  فعالیبیش فعالی که به اختصار ADHD خوانده می شود نوعی اختلال شایع است که حدود 8 تا ۱۰ درصد کودکان را مبتلا می کند. این بیماری در پسران شایعتر از دختران است که هنوز دلیل اصلی آن مشخص نشده است. ویژگی های اولیه بیش فعالی از سال های اولیه رشد یعنی قبل از ورود به مدرسه شروع می شود.

انواع کودکان بیش فعال

انواع کودکان بیش فعالبیش فعالی دارای ویژگی های بارزی است که شامل پرتحرکی، کمبود توجه و تمرکز، بروز اعمال ناگهانی و غیرقابل پیش بینی می شود.

سه نوع اختلال در کودکان بیش فعال

اختلال اول: در گونه اول که کودک فقط در توجه و تمرکز مشکل دارد.

اختلال دوم: در نوع دوم فقط پرتحرکی دیده می شود و بالاخره نوع ترکیبی که کودک هم پرتحرک است و هم مشکل توجه و تمرکز دارد این اختلال در کودکان دبستانی و در پسرها سه تا پنج برابر شایع تر از دختران است و بیشتر در پسران اول خانواده مشاهده می شود.

اختلال سوم: معمولا اختلال از سه سالگی به بعد تشخیص داده می شود. کودکان مبتلا در دوره شیرخواری اکثرا پرتحرک هستند و دست ها و پاهای خود را زیاد حرکت می دهند؛ کم خواب، کم غذا هستند و زیاد گریه می کنند.

علائم بیش فعالی

کودک غالباً با دست هایش بازی می کند و در جایش می لولد.

کودک معمولاً کلاس را ترک می کند.

غالباً می دود یا می پرد.

اغلب بازی یا فعالیت هایش پر سر و صداست.

به نظر می رسد کودک همیشه در حال حرکت است.

زیاد صحبت می کند.

از توجه به جزئیات ناتوان است.

اغلب قادر به پیگیری دستورات یا اتمام کارها نیست.

قطع پی‌درپی گفت‌وگو و مکالمه بزرگ‌ترها

پاسخ دادن به سؤال، پیش از آنکه جمله‌ی سؤال‌کننده به پایان برسد.

بی‌صبری و بی‌تحملی شدید طوری که هر آنچه طلب کرد، باید در همان لحظه آن را دریافت کند.

مدام در حال حرکت و جنب‌و‌جوش بودن

بی‌صبری و نداشتن تحمل برای ایستادن در صف و رعایت نوبت

عصبی و حساس بودن و مرتب پایین و بالا پریدن

هل دادن بقیه‌ی کودکان

برهم زدن بازی بقیه‌

انجام تکلیف‌های مدرسه بدون توجه و دقت

«قاپیدن» وسایل و اسباب‌بازیهای کودکان دیگر

نداشتن مهارتهای لازم در برقراری ارتباط‌های اجتماعی با دیگران

گم‌کردن وسایل شخصی

از این شاخه به آن شاخه پریدن

برای کودکی با اختلال بیش فعالی ـ کم توجهی انجام برخی رفتارها ممکن است سخت تر باشد. حال بهتر است این سوال ها را از خودتان بپرسید:

آیا زمانی که از کودک تان می خواهید کاری انجام دهد مشکلی در شنیدن دارد؟

آیا او نسبت به دیگر کودکان سریع تر هیجان زده می شود؟

آیا خانه شما در زمان غذا خوردن، به خواب رفتن، شستن دندان ها و دیگر کارها به میدان جنگ بدل می شود؟

آیا معلم شما نسبت به رفتار کودک شما در مدرسه نگران است.

زود تمرکزش را از دست می دهد و فراموش کار است؟

چه چیزهایی بیش فعالی نیست

توجه داشته باشید که تمام علایمی که در بالا ذکر شد اگر در دوره های کوتاه  و یا غیر پی در پی رخ دهد طبیعی بوده و علامت بیش فعالی نمی باشند. همچنین کودکان در بعضی از موقعیت ها و بیماری های زیر علایمی همچون بیش فعالی از خود نشان می دهند:

تغییرات ناگهانی زندگی مانند طلاق، مرگ اعضای خانواده و یا تغییر منزل

تشنج های کشف نشده

اضطراب

افسردگی

بیماریهایی که بر روی مغز تاثیر می گذارند

مغز متفاوت کودکان بیش فعال

مغز متفاوت کودکان بیش فعال اختلال بیش فعالی ـ کم توجهی یک بیماری عصبی ـ رفتاری است با ۲ مولفه:

بیش فعالی و بی توجهی 

نداشتن تمرکز

برخی از این کودکان به صورت واضح فعالیت زیادی دارند و برخی هم توانایی تمرکز ندارند اما بیشتر آنها هر دو مشکل را با هم دارند. این بچه ها مغز ماشین فراری را دارند اما با ترمز دوچرخه. ذهن آنها در حال مسابقه است اما نمی توانند در زمان لازم سرعت شان را کم کنند. اسکن های متعدد نشان می دهد بخشی از مغز کودک دچار اختلال که به کنترل رفتار کمک می کند، موجب تمرکز می شود و آنچه نیاز به انجام آن دارد را طبقه بندی می کند، کمی کوچکتر است. علاوه بر این انتقال دهنده های عصبی شیمیایی مغز مانند سروتونین، دوپامین و نوراپی نفرین که پیام را از یک قسمت مغز به قسمت دیگر می فرستند در آنها دچار کمبود است بنابراین برای مثال اگر معلم یک آموزش ۵ مرحله ای به کودک بدهد، او ممکن است تنها بتواند ۲ مرحله اول را انجام دهد و توالی کارهای بعدی را از دست بدهد.

تشخیص بیش فعالی

تشخیص بیش فعالیتشخیص بیش فعالی با یک آزمون خاص امکانپذیر نیست. مجموعه ای از این علائم باید (حداقل در مدت شش ماه) مورد بررسی قرار بگیرد. کودک این موارد را معمولا قبل از هفت سالگی نشان می دهد. همچنین کودکی که دارای این نشانه هاست با رفتارهایش اطرافیان خود را در محیط های مختلفی مانند مدرسه یا خانه دچار مشکل می کند و حتی با گروه دوستان و همسالان خود نیز به راحتی کنار نمی آید.در مقابل این دسته از پدر و مادرها، والدینی هستند که نمی خواهند مشکل کودک خود را بپذیرند و معمولا با بهانه آوردن از هشدارهای معلمان و سایر اطرافیان طفره می روند. این افراد از درمان این اختلال واهمه دارند و گمان می کنند داروهایی که توسط پزشک تجویز می شود برای فرزندشان عوارض دارد. این در حالی است که اگر این کودکان در زمان مناسب درمان نشوند، نمی توانند در امور آموزشی و فعالیت های اجتماعی خود موفق عمل کنند و ممکن است برای خود و اطرافیانشان مشکل آفرین باشند.

تفاوت دختران بیش فعال با پسران بیش فعال

تفاوت دختران با پسران بیش فعالپسران سه برابر دختران در معرض این اختلال هستند و به طور معمول دختران ۵ سال بعد از پسران تشخیص داده می شوند. دختران بی نظم و ساکت کمتر به چشم می آیند حتی اگر اختلال شان به اندازه پسران باشد. بی توجهی و نادیده گرفتن موضوعات پیرامون از علائم اختلال در دختران مبتلا به بیش فعالی است. در پسران به جای آن انجام و بروز حرکات و رفتارهای متفاوت و غیرمنطقی بدون انگیزه قبلی و برنامه عاری از فکر انتظار می رود. در دوران دبستان دخترانی با اختلال بیش فعالی، کودکانی کم دقت یا بی دقت هستند، همچنین در آموختن مهارت های آموزشی و حل مسائل ضعیف بوده و به جزئیات و موضوعات محیط پیرامون خود توجه ندارند، کمتر توجه می کنند و با تمام کردن کارها مشکل دارند اما آنها معمولاً پرخاشگر نیستند. دختران قرار نیست کیف مدرسه شان را در زمین بازی جا بگذارند یا دفتر مشق شان کثیف باشد.

تشخیص بیش فعالی سخت است

تشخیص بیش فعالیهیچ آزمایشی وجود ندارد که با انجام آن بتوان گفت کودک دچار بیش فعالی است. اما اغلب پزشکان با تاریخچه خانوادگی، جزئیات پرسش هایی که انجام می دهند و بررسی رفتار کودکان و میزان اهمیت آن براساس سن و سال او سعی می کنند تشخیص صحیح را داشته باشند. با صحبت کردن با کودک، والدین و معلمان و اگر لازم باشد مادربزرگ و پدربزرگ و اقوام پزشکان می توانند تعیین کنند علائم با توجه به سن کودک متناسب است یا مشکل جدی وجود دارد. آنها باید عواملی مانند عصبانیت، اختلال یادگیری، افسردگی، طلاق یا بیماری یکی از اعضای خانواده را هم در نظر بگیرند.

دلایل بیش فعالی

دلایل بیش فعالیعلت به وجود آمدن بیش فعالی احتمالا ترکیبی از عوامل ژنتیکی و محیطی است. احتمالا این کودکان در بخش های مربوط به توجه و تمرکز در مغز دچار نقص جزئی هستند. از عواملی که می توانند در بروز این اختلال موثر باشند سیگار کشیدن و یا مصرف الکل در دوران بارداری توسط مادر است. حتی استنشاق تحمیلی دود سیگار توسط مادر باردار، باعث اختلال در رفتار کودک می شود. استرس مادر هم با این موضوع ارتباط دارد. تحقیقاتی که در این زمینه انجام شده بیانگر این است که این اختلال معمولا در خویشاوندان نزدیکان افراد هم وجود دارد. مسمومیت ناشی از سرب حاصل از دود اتومبیل و آلودگی هوا، غذاهای محتوی مواد افزودنی مثل شیرین کننده های مصنوعی و یا رنگ دهنده های خوراکی، مواد جلوگیری کننده از فاسد شدن غذا که در بعضی از غذاهای آماده وجود دارد، نیز در ایجاد بیش فعالی سهیم هستند.در صورت بی توجهی به کودکان بیش فعال و معالجه نشدن آنها احتمال اینکه این افراد در آینده به افسردگی مبتلا شوند و یا در نوجوانی رفتارهای ضد اجتماعی و گاه بزهکارانه داشته باشند زیاد است. بنابراین به والدین توصیه می شود که حتما در دوران کودکی برای معالجه فرزند خود اقدام کنند. این بیماری در دوران مدرسه بیشتر مشکل آفرین می شود زیرا کودک تمرکز کافی برای گوش دادن به درس ندارد و مدام برای بیرون رفتن از کلاس اجازه می خواهد. این بچه ها نمی توانند آرام روی صندلی بنشینند، معمولا پرحرف هستند و مدام سر کلاس با دوستان خود حرف می زنند و این موضوع باعث می شود از لحاظ تحصیلی با مشکل مواجه باشند. والدین باید به رفتار کودکان خود دقت داشته باشند و تنها در صورتی که مجموعه ای از این نشانه ها را در مدت طولانی مشاهده کردند با یک متخصص مشورت کنند. در غیر اینصورت نمی توان به هر کودک پرتحرک برچسب بیش فعالی زد.

عوارض و خطرات بیش فعالی

عوارض و خطرات بیش فعالیبیش فعالی می تواند زندگی را برای کودکان سخت کند، کودکانی که بیش فعالی دارند:

معمولا در مدرسه و کلاس با دیگر کودکان مشاجره و درگیری دارند.

صدمات و اتفاقات دیگری نسبت به سایر کودکان برای آنها پیش می آید.

عزت نفس پایینی دارند.

مشکل با تعامل و برقراری ارتباط با همسالان و بزرگسالان.

ریسک معتاد و یا الکلی شدن و یا سایر رفتارهای بزهکارانه در آنها بیشتر است.

هرچند بیش فعالی باعث ابتلا به بیماریهای دیگر نمی شود، اما کودکان بیش فعال بیشتر از سایر کودکان در خطر ابتلاء به مشکلات زیر هستند:

ناتوانی در یادگیری

اضطراب

افسردگی

اختلال دو قطبی

سندرم تورت (تیک های عصبی و لکنت زبان)

دزدی، دعوا خراب کردن اموال دیگران(Conduct disorder)

مخالت و گستاخی با بزرگترها (Oppositional defiant disorder)

درمان بیش فعالی

درمان بیش فعالیدرمان سریع برای ADHD وجود ندارد اما علائم آن قابل شناسایی و کنترل هستند. بهتر است والدین برای کمک کردن به خود و کودکشان در مورد این اختلال اطلاعات بیشتری کسب کنند. همچنین برنامه تربیتی ویژه ای را متناسب با نیازهای فرزند خود طرح ریزی کنند. درست است که کنار آمدن با کودکان بیش فعال کار ساده ای نیست اما والدین باید بدانند که این افراد ذاتا بد نیستند اما بدون مصر ف دارو و رفتار درمانی نمی توانند رفتار خود را کنترل کنند. در این مورد خانواده، معلم و مدرسه باید با یکدیگر همکاری داشته باشند. والدین باید از تنبیه بدنی کودک خود جدا خودداری کنند و با او با محبت رفتار کنند. دارو درمانی هم در صورت تجویز پزشک کمک بسیاری به این دسته از کودکان می کند. مطالعات نشان داده است رژیم های غذایی هم می تواند برای کمک به این افراد کارساز باشد.

کودکان بیش فعال باید از زیاده روی در مصرف شکر و غذاهای حاوی آن مانند کیک، شیرینی، شکلات، بیسکویت و نوشابه های شیرین که تحریک کننده هستند خودداری کنند.

کودک‌ بیش ‌فعال‌ احساس‌ خطر نمی‌ کند

کودکان بیش فعال احساس خطر نمیکنندکودکان‌ بیش ‌فعال‌ در مورد کارها و اشیایی‌ که‌ به‌ طور طبیعی‌ باید در برابر آنها احساس‌ خطر کنند، خطری‌ احساس‌ نمی‌کنند، و اختلالات‌ سلوک‌ در این‌ کودکان‌ بعضاً دیده‌ می‌ شود، مثلاً بعضی‌ از آنها رفتارهای‌ پرخاشگرانه‌ دارند یا برای‌ آسیب‌ رساندن‌ به‌ دیگران‌ آنان‌ را تهدید می‌ کنند. ممکن‌ است‌ به‌ حیوانات‌ نیز صدمه‌ بزنند. بعضی‌ دیگر در اعمالی‌ چون‌ سرقت‌ و تقلب‌ و به‌ طور کلی‌ کارهایی‌ که‌ تخلف‌ از قوانین‌ و مقررات‌ محسوب‌ می‌ شود شرکت‌ می‌ کنند.

کودک بیش فعال تمایل‌ به‌ کارهای‌ خلاف‌ و خطرناک‌ دارد

کودکان بیش فعال تمایل به کارهای خطرناک دارنداین‌ کودکان‌ آچار پیچ‌ گوشتی‌ را داخل‌ پریز برق‌ می‌ کنند؛ اشیاء و وسایلی‌ را که‌ متعلق‌ به‌ خودشان‌ نیست‌ برمی‌دارند؛ تمایل‌ بسیاری‌ به‌ کشیدن‌ سیگار دارند (ته ‌سیگارها را برمی ‌دارند و علاقه‌ به‌ کشیدن‌ آنها دارند) و همچنین‌ گرایش‌ به‌ دروغگویی‌ در آنها بسیار بالاست‌ و اغلب‌ دروغ‌ می ‌گویند. به‌ علاوه آنان‌ تمایل‌ به‌ ارتباط‌ با کودکان‌ و نوجوانان‌ بزرگتر از خود دارند. اغلب‌ دوستانی‌ بزرگتر از خود انتخاب‌ می ‌کنند و از مصاحبت‌ با نوجوانان‌ لذت‌ می ‌برند. بسیار مایلند در صحبت‌ها و فعالیت‌های‌ آنان‌ شرکت‌ کنند. همچنین‌ گرایش‌ به‌ کارهای‌ خلاف‌ از جمله‌ دزدی‌ در آنها بسیار زیاد است. به ‌نظر می‌ رسد این‌ کودکان‌ زودتر از حد معمول‌ چشم‌ و گوششان‌ باز می ‌شود و به‌ کنجکاوی‌های‌ بسیار زیاد دچار می‌ شوند. از لحاظ‌ اجتماعی، کودکان‌ بیش ‌فعال‌ تأثیر مثبتی‌ بر دیگران‌ نمی ‌گذارند و مرتب‌ مورد انتقاد قرار می ‌گیرند. آنها به ‌دلیل‌ دقت‌ پایین، اغلب‌ دچار اشتباه‌ می ‌شوند و انتقاد دیگران‌ را نسبت‌ به‌ خود برمی‌انگیزانند. این‌ بچه‌ها به‌ جزئیات‌ مسائل‌ توجهی‌ ندارند. حتی‌ در بازی‌ها نیز با دشواری‌ رو به ‌رو می ‌شوند و در ارتباط‌ خود با بچه ‌های‌ دیگر مشکل‌ پیدا می ‌کنند. اغلب‌ از دستورالعمل‌ها پیروی‌ نمی‌ کنند و از عهده‌ تکالیف‌ مدرسه‌ و سایر کارها و وظایف‌ برنمی‌آیند.

عملکرد اجتماعی‌ و تحصیلی‌ کودک‌ بیش فعال کاهش‌ می ‌یابد

عملکرد ضعیف کودکان بیش فعال در مدرسه و اجتماعکودکان‌ بیش ‌فعالی‌ که‌ دچار نقص‌ توجه‌ هستند، در تحصیل‌ با مشکل‌ مواجهند. دامنهِ توجه‌ در آنها بسیار محدود است‌ و به‌ همین‌ علت‌ نمی‌ توانند تمرکز لازم‌ را حین‌ درس ‌خواندن‌ داشته‌ باشند. این‌ کودکان‌ به ‌سرعت‌ حواسشان‌ پرت‌ می ‌شود و به‌ کوچکترین‌ محرک‌ بیرونی‌ واکنش‌ نشان‌ می ‌دهند. در نتیجه‌ عملکرد تحصیلی‌ آنان‌ پایین‌ می‌ آید و در یادگیری‌ دچار مشکل‌ می ‌شوند. از لحاظ‌ اجتماعی، کودکان‌ بیش ‌فعال‌ تأثیر مثبتی‌ بر دیگران‌ نمی ‌گذارند و مرتب‌ مورد انتقاد قرار می ‌گیرند. آنها به ‌دلیل‌ دقت‌ پایین، اغلب‌ دچار اشتباه‌ می ‌شوند و انتقاد دیگران‌ را نسبت‌ به‌ خود برمی‌انگیزانند. این‌ بچه‌ها به‌ جزئیات‌ مسائل‌ توجهی‌ ندارند. حتی‌ در بازی‌ها نیز با دشواری‌ رو به ‌رو می ‌شوند و در ارتباط‌ خود با بچه ‌های‌ دیگر مشکل‌ پیدا می ‌کنند. اغلب‌ از دستورالعمل‌ها پیروی‌ نمی‌ کنند و از عهده‌ تکالیف‌ مدرسه‌ و سایر کارها و وظایف‌ برنمی‌آیند.کودکان بیش فعال از درگیر شدن‌ با تکالیفی‌ که‌ مستلزم‌ تلاش‌ ذهنی‌ مداوم‌ است، می‌ پرهیزند. اغلب، وسایل‌ خود را گم‌ می‌ کنند و دچار فراموشکاری‌اند. به ‌طور افراطی‌ حرف‌ می ‌زنند و پیش‌ از تمام‌ شدن‌ پرسش‌ها، پاسخ‌ می‌ دهند. منتظر نوبت‌ ماندن‌ برایشان‌ دشوار است‌ و بسیاری‌ اوقات‌ مزاحم‌ کار دیگران‌ می ‌شوند.

اثر ورزش در اختلال بیش فعالی

ورزش کردن سبب ترشح مواد شیمیایی و انتقال دهنده های عصبی از مغز می شود. یکی از این مواد دوپامین است که باعث افزایش توجه می شود. از سوی دیگر ورزش سبب افزایش جریان خون و بهبود تفکر، برنامه ریزی و مدیریت رفتار و احساس می شود. حین ورزش عروق بدن گشاد شده و قدرت تفکر به دلیل افزایش و بهبود جریان خون بهبود می یابد. بنابراین خوب است که فرزندتان در ساعت مشخصی از روز به طور منظم ورزش کند.

پیشگیری از اختلال بیش فعالی

پیشگیری از اختلال بیش فعالیتوجه مادر باردار به اصول سلامت در پیشگیری از این اختلال نقش بسزایی دارد. رعایت رژیم های غذایی سالم و مراجعه منظم به پزشک متخصص توصیه ما به شما مادران باردار است. پرهیز از سیگار کشیدن و استعمال مواد مخدر هم در پیشگیری از بیش فعالی موثر شناخته شده است. تحقیقات نشان داده اند مادرانی که در دوران باداری سیگار می کشند با احتمال دو برابر صاحب فرزندان مبتلا به اختلال بیش فعالی می شوند. گفته می شود مصرف قند و ادویه زیاد نشانه های بیش فعالی را تشدید می کند. علت این پدیده را می توان در اثر این مواد بر جریان قند خون دانست. بنابراین بهتر است از همان ابتدا تعادل را در رژیم غذایی فرزندتان رعایت کنید. یکی از مهم ترین روش های پیشگیری از این اختلال برقراری نظم و قانون در زندگی روزمره کودک است یعنی به او یاد بدهیم که چه موقع باید از خواب بیدار شود، بازی کند، غذا و میان وعده را چه موقع بخورد، چقدر اجازه تماشای تلویزیون دارد و… می توانید این فعالیت ها را در قالب اشکال و طرح های ساده روی کاغذ بکشید و به دیوار اتاق یا آشپزخانه بزنید و از فرزندتان بخواهید که هر کدام را ردیف به ردیف انجام دهد.

بیش فعالی در کودکان زیر ۲ سال 

بیش فعالی در کودکان زیر دو سالبسته به درجه مهارت تکلم در کودک بیش فعالی می تواند در میزان مهارت شنیداری، خلق وخو، توجه انتخابی و جهت یابی او اثرگذار باشد. والدین این کودکان باید به میزان خواب فرزند خود توجه ویژه ای داشته باشند زیرا مشکلات خواب کودک با ابتلای او به این اختلال ارتباط دارند زیرا کمبود خواب، توجه و توان حافظه را کاهش می دهد. یادتان باشد که نوپایان ۱۲ تا ۱۸ ماهه باید بتوانند ۲۰ کلمه را بفهمند یا بگویند. بچه های ۲ ساله باید حدود ۲۰۰ کلمه را بفهمند و در سن ۲تا۳ سال دایره لغات کودک به بالای ۹۰۰ عدد می رسد و نوپا می تواند تا ۳۰۰ کلمه را به زبان بیاورد. البته این تعداد برای تمام بچه ها یکسان نیست و از آنجا که پسر ها دیر تر از دختر ها به حرف می افتند می توان گفت که پسر ها از دختر ها بیش فعال ترند.

تشخیص بیش فعالی در کودکان زیر یک سال 

تشخیص بیش فعالی در کودکان زیر یکسالتشخیص بیش فعالی بعد از حدود 6 سال به طور قطعی داده می شود که کودک وارد محیط رسمی آموزش می شود. چون باید علائم رفتاری در دو محیط مجزا مثلا خانه و مدرسه دیده شود تا تشخیص درستی باشد ولی علائمی که احتمالا در نوزادی این کودکان وجود دارد می تواند این ها باشد:

نسبت به محرک های بیرونی بسیار حساسند و واکنش بیشتر نشان می دهند و تحت تاثیر صدا، نور، حرارت و سایر تغییرات محیطی خیلی زود ناراحت می شوند.

غان و غون ها و صداهایی که تولید می کنند ممکن است خیلی بیشتر باشد.

بی خوابی بیشتری دارند.

بی قراری در دست و پاهایش مشهود است.

مدت زمانی که به یک تصویر خیره می شوند خیلی کوتاه است.

این علائم باید توسط روانشناس روی رفتارهای نوزاد بررسی شود و اگر لازم بود تکنیک هایی به والدین برای برخورد صحیح با چنین کودکانی داده می شود تا از لطمه های آینده تا حد زیادی جلوگیری شود. امکان این بررسی با مشاوره حضوری وجود دارد.

چه موقع کودک بیش‌ فعال می‌شود؟

چه موقع کودک بیش فعال می شودکودک بیش‌فعال معمولا از حدود 3 سالگی و همزمان با رشد عملکردهای حرکتی، نشانه‌های بیش‌فعالی را نشان می‌دهد، اما معمولا تشخیص این اختلال تا شروع دوران پیش‌دبستانی و دبستان به تعویق می‌افتد. البته بسیاری از کودکان با شروع راه رفتن و در راستای شناخت بیشتر دنیای بیرونی اقدام به کنکاش محیط و جنب و جوش فراوان می‌کنند و به همین دلیل نباید در تشخیص کودکان به عنوان مبتلا به این اختلال عجله کرد. در واقع معمولا تنها وقتی یک کودک مبتلا به این اختلال در نظر گرفته می‌شود که علائم وی باعث اختلال در روابط با همسالان، والدین و اولیای مدرسه شود.

چگونه باید با کودک بیش فعال رفتار کرد؟

چگونه باید با کودک بیش فعال رفتار کردنکته مهم در برخورد با این کودکان این است که والدین و معلم‌ها باید در قبال ایشان صبوری بیشتری داشته باشند و در عین حال به ایشان کمک کنند که بویژه در مدیریت زمان عملکرد بهتری داشته باشند. بسیار دیده می‌شود که این کودکان بی‌گناه، به جرم اختلالی که خود تقصیری در آن ندارند مورد شماتت و گاه متاسفانه تنبیه شدید توسط بزرگ‌ترها قرار می‌گیرند. این در حالی است که مطالعات مختلف نشان می‌دهند تنبیه بدنی نه‌تنها تاثیر مفیدی بر کودک و تغییر رفتار وی ندارد بلکه می‌تواند سبب مشکلات جدی در روان وی شود.

یک باور اشتباه : اعتیاد به ریتالین در کودک بیش فعال

مادرانی که کودکشان را به علت بیش‌فعالی پیش روانپزشک می‌آورند معمولا از در و همسایه شنیده‌اند که قرص ریتالین اعتیادآور است. واقعیت این است که اگر کودک تحت نظر پزشک تحت درمان با این دارو یا هم خانواده‌های آن قرار بگیرد و میزان دارو در ویزیت‌های منظم براساس نیاز بدن کودک تنظیم شود، احتمال وابستگی، سوءمصرف و مصرف بی‌رویه بسیار کم و نزدیک به صفر است. مشکل آنجا ایجاد می‌شود که خانواده‌ها و افراد در سنین مختلف اقدام به مصرف خودسرانه این دارو می‌کنند و چون با اصول علمی مصرف آشنا نیستند با مصرف بی‌رویه به یک الگوی عجیب و غریب از مصرف دارو دچار می‌شوند. پس مصرف دارو در این کودکان تحت نظر روانپزشک با خطر بسیار پایین اعتیاد همراه است.

روش جدید نوروفیدبک برای درمان بیش فعالی

روش جدید نوروفیدبکمدتی است یک روش جدید برای درمان انواع اختلالات روانپزشکی از جمله اختلال کم‌توجهی بیش‌فعالی معرفی شده است که براساس تکنیک‌ها و دستگاه‌های مورد استفاده به نام نوروفیدبک یا بیوفیدبک شناخته شده است. این روش گرچه شاید برای درمان این اختلال اثراتی داشته باشد، اما اثر آن بسیار کمتر از مصرف داروست و با توجه به هزینه بالای آن برای خانواده‌ها به عنوان یک گزینه ارجح مطرح نیست و به صورت علمی نمی‌توان آن را به عنوان تک درمان در بیماران مبتلا به بیش‌فعالی پیشنهاد کرد.

درمان کودکان بیش فعال چیست؟

درمان کودک بیش فعالبرای درمان این اختلال دارو و روش‌های مختلفی استفاده شده است که نتیجه اکثر مطالعات علمی این است که درمان دارویی برای این اختلال مهم‌ترین و موثرترین روش در این بین است. معروف‌ترین و شایع‌ترین درمان موثر در این بین قرص متیل فنیدیت یا ریتالین است که مدت هاست در سراسر جهان درمان اصلی این اختلال است.

درمان تا کی باید ادامه پیدا کند؟

درمان دارویی این کودکان همان طور که گفته شد بهتر است در سنین کودکی و حدود پیش‌دبستانی آغاز شود و در صورت درمان مداوم حدود نیمی از این کودکان در نوجوانی قادرند بدون درمان دارویی عملکرد طبیعی و مطلوبی داشته باشند، اما نیم دیگر نیازمند درمان ادامه دار با دارو هستند. همان گونه که یک مبتلا به بیماری پرفشاری خون نیز نیازمند درمان مداوم با داروی ضد فشار خون است.

مشکلات خواب کودکان بیش فعال

بسیاری از کودکان مبتلا به اختلال کم‌توجهی و بیش‌فعالی یا (ADHD (Attention deficit-hyperactivity disorder دارای مشکلات خواب هستند.

این کودکان به سختی خواب می روند، به خصوص اگر دچار خر خر و آپنه خواب نیز باشند. مطالعات تخمین زده اند که نصف تا سه‌چهارم کودکان مبتلا به ADHD دارای مشکلات خواب هستند.

این مشکلات شامل موارد زیر می باشد:

1. خرخر کردن و آپنه خواب

در کودکان مبتلا به ADHD میزان خرخر کردن در خواب، سه برابر افراد دچار ناراحتی های روحی است. خرخر کردن نشانه ای از آپنه خواب نیز می باشد. آپنه خواب مشکلی است که در آن، تنفس شخص در خواب، قطع و وصل می شود. آپنه خواب مانع از خواب راحت می شود و معمولا خود فرد متوجه آن نمی گردد.

2. سندرم پای بی قرار

از چهار کودک مبتلا به ADHD، یک کودک سندروم پای بیقرار را دارد و برای کاهش آن، پاهای خود را به سرعت در خواب تکان می دهد. تلویزیون و بازی های ویدیویی یا کامپیوتری، انرژی کودکان را بالا می برند. پس قبل از رفتن به رختخواب، تلویزیون و کامپیوتر را خاموش کنید

3. سندرم حرکت دوره ای عضو بدن

این سندرم همانند سندرم پای بی قرار است، اما در این سندرم دست ها نیز همراه با پاها تکان می خورند.

4. سخت به خواب رفتن

یک بررسی نشان داد که 71 تا 84 درصد بچه های مبتلا به ADHD به سختی می خوابند.

5. سخت خواب ماندن

همان بررسی نشان داد 27 تا 49 درصد بچه های مبتلا به ADHD در خواب می چرخند و جابجا می شوند و 25 تا 36 درصد آنها، به طور مکرر از خواب بیدار می شوند.

10 راه بهتر خوابیدن کودکان بیش فعال

1. مقدمات زمان خواب را ایجاد کنید.

رعایت مقدمات خوابیدن می تواند یک علامت قوی به مغز برساند، مبنی بر اینکه زمان خواب فرا رسیده است، مثل مسواک زدن دندان ها، خاموش کردن لامپ های اضافی، پوشیدن لباس خواب و ... . اگر شما این کارها را هر شب قبل از خوابیدن انجام دهید، کودک شما نیز آنها را می بیند و این عادات را رعایت می کند.

2. قبل از خواب، آرام باشید.

سعی کنید کودک قبل از خواب، فعالیت بدنی زیادی انجام ندهد و آرام باشد، مثلا شما می توانید 30 دقیقه در کنار رختخواب او باشید و کتاب برایش بخوانید.  به طور کلی فعالیتی را انجام دهید که کودک احساس آرامش کند. نوشاندن یک لیوان شیر گرم هم ممکن است احساس آرامش به کودک دهد.

3. وسایل برقی را خاموش کنید.

تلویزیون و بازی های ویدیویی یا کامپیوتری، انرژی کودکان را بالا می برند. پس قبل از رفتن به رختخواب، تلویزیون و کامپیوتر را خاموش کنید. 

کافئین و قند محرک هستند و باعث می شوند کودک دیرتر به خواب برود. لذا از عصر به بعد، خوراکی های شیرین و قهوه و چای را به کودک ندهید یا خیلی کم بدهید

4. یک محیط مطلوب برای خوابیدن فراهم کنید.

اتاق خواب کودک باید تاریک (نه خیلی)، ساکت، با دمای مطلوب (نه گرم و نه سرد) و دور از هر گونه وسایلی باشد که خواب کودک را به هم می زنند. اسباب بازی های کودک را دور از او قرار دهید و لامپ کم نوری را در اتاق خوابش روشن بگذارید.

5. اتاق خواب و رختخواب فقط برای خوابیدن باشد.

هر گونه اسباب بازی، بازی و دیگر وسایلی که موجب به هم زدن خواب کودک می شود (مثل تلویزیون و کامیپوتر) را از اتاق خواب او دور کنید. به کودک خود اجازه بازی کردن در رختخواب و یا بردن اسباب بازی به رختخواب را ندهید، زیرا اینها مانع خوابیدن راحت او می شوند.

6. یک وسیله آرامش‌دهنده تهیه کنید.

داشتن یک روانداز مخصوص و یا یک اسباب بازی مخصوص (نه همه اسباب بازی ها) که کودک به آن عادت دارد، باعث آرامش او در خواب می شود. این وسیله خاص باعث می شود که حضور شما در اتاق خواب کودک کمتر شود و اگر کودک نصفه های شب از خواب بیدار شود، با دیدن آن، دوباره به راحتی بخوابد.

7. برنامه منظمی برای خوابیدن و بیدار شدن داشته باشید.

نگذارید کودک در طی روز خیلی بخوابد تا شب به راحتی خواب برود. سعی کنید کودک در طی روز فعالیت کند و خسته شود تا شب ها راحت تر بخوابد. البته نباید در این کار هم زیاده روی کرد، یعنی نباید کودک را خیلی خسته کرد، چون ممکن است خستگی زیاد مانع از خوابیدن او شود. از طرفی هم اگر کودک در طی روز احساس خواب آلودگی کرد، نباید مانع از خواب او شد، چون ممکن است در اثر نخوابیدن بدخلقی کند و حتی بیمار شود. بلکه باید اجازه بدهید برای مدتی بخوابد (نه مدت طولانی) تا احساس سرحالی کند. خواب طولانی در طی روز و به خصوص هنگام غروب آفتاب و بعد از آن، مانع از خوابیدن کودک در شب می شود. ساعت مشخصی برای خواب و بیداری کودک در نظر بگیرید.

8. کافئین و قند به کودک ندهید.

کافئین و قند محرک هستند و باعث می شوند کودک دیرتر به خواب برود. لذا از عصر به بعد، خوراکی های شیرین و قهوه و چای را به کودک ندهید یا خیلی کم بدهید.

9. بیماری ها را درمان کنید.

اگر کودک شما دچار آلرژی، آسم و ... است، این بیماری ها باعث خرخر کردن، آپنه خواب و دیگر مشکلات خوابیدن می شوند. لذا توصیه می شود با پزشک کودک خود در این باره صحبت کنید.

10. از خوابیدن موفقیت‌آمیز کودک خود، تعریف کنید.

اگر کودک یک بار در طول شب بیدار شد و یا اگر اصلا بیدار نشد، از خواب کودک خود تعریف کنید تا او را تشویق نمایید. این کار به کیفیت بهتر خواب در شب کمک می کند.

پرسش هایی جهت کسب اطلاعات درباره بیش فعالی

۱.ADHD یک ناتوانی یادگیری است

a. صحیح             b. غلط

۲. برای کمک به آماده شدن و رفتن کودک بیش فعال به مهد بهتر است:

a. اشکال و یادداشت های کوچک را جلوی چشم های او قرار دهیم.             b. برای او فهرست وظایف تهیه کنیم.                                      c. خودمان کار هایش را انجام دهیم.

۳. بچه های بیش فعال باید در مهد رژیم غذایی مخصوص داشته باشند.

a. صحیح                                      b. غلط

۴. ADHD واقعا یک اختلال نیست پزشکان آن را بزرگ می کنند.

a. صحیح                                    b. غلط

۵. ADHD ناشی از ضعف تربیتی و مراقبتی والدین است.

a. صحیح                                    b. غلط

۶. تک فرزندتان عموما بیش فعال است.

a. صحیح                                    b. غلط

۷. لکنت داشتن از علائم بیش فعالی است.

a. صحیح                                    b. غلط

۸. بیش فعالی همان ADHD است.

a. صحیح                                   b. غلط

۹. ADHD خود به خود در بزرگسالی درمان می شود.

a. صحیح                                     b. غلط

۱۰. اگر تمرکز کافی دارد بیش فعال محسوب نمی شود.

a. صحیح                                       b. غلط

پاسخ ها

۱. b

ADHD یک اختلال تکامل است و بچه های درگیر آن معمولا ضریب هوشی معمولی یا حتی بالاتر دارند. گروهی از بچه های بیش فعال مشکلاتی در یادگیری دارند که باید در مورد آن ها با متخصص مشورت کرد.

۲. a

اگر هنگام آماده شدن فرزندتان خود شما هم عجله داشته باشید خانه تان در وضعیت بدی به سر خواهد برد! پس خونسردی خود را حفظ کنید. بهتر است با فلش، کاغذ رنگی و عکس وظایف روزانه فرزندتان را به او یادآوری کنید. نشانه ها باید ساده و گویا باشند. می توانید از زنگ های هشدار هم کمک بگیرید. می توانید چنین فهرستی را هم برای ساعات مهد یا مدرسه او حاضر کنید.

۳. b

این رویه باعث می شود کودک فکر کند با بقیه فرق دارد و از این که همه بچه ها هرچه دل شان می خواهد می خورند و او باید فقط چند نوع غذا را بخورد، حس خوبی پیدا نمی کند. پس توصیه های تغذیه ای گفته شده را با زور اجرا نکنید.

۴. b

اگرچه هنوز آزمون مشخصی برای تشخیص این مشکل ارائه نشده اما تمامی جوامع علائم مرتبط با این مشکل را به عنوان یک اختلال می شناسند که ناشی از زنجیره رفتارهاست

۵. b

هیچ تحقیقی بی تجربگی والدین را در تربیت فرزند خود عامل ایجاد این اختلال نمی داند اگرچه تربیت صحیح در بهبود علائم بیش فعالی تاثیر چشمگیر دارند.

۶. b

۷. b

۸. b

 بیش فعالی یکی از انواع ADHD است.

۹. b

۱۰. b

کودکانی که نمی توانند امور خود را سازماندهی کنند یا به پایان برسانند هم بیش فعال شناخته می شوند.یک اختلال تکامل است و بچه های درگیر آن معمولا ضریب هوشی معمولی یا حتی بالاتر دارند. گروهی از بچه های بیش فعال مشکلاتی در یادگیری دارند که باید در مورد آن ها با متخصص مشورت کرد.

نتیجه ‌گیری‌

اختلال‌ بیش‌ فعالی‌ که‌ در اغلب‌ موارد با نقص‌ توجه‌ همراه‌ است، معمولاً در دوران‌ کودکی‌ بروز می‌ کند. تشخیص‌ این‌ اختلال‌ در سنین‌ زیر پنج‌ سال‌ قدری‌ مشکل‌ است زیرا امکان‌ دارد با رفتارهای‌ طبیعی‌ و شیطنت ‌آمیز کودکان‌ اشتباه‌ گرفته‌ شود. با این ‌حال، متخصصان‌ می‌ توانند این‌ اختلال‌ را تشخیص‌ دهند و پیش‌ بینی‌های‌ لازم‌ را به‌ عمل‌ آورند. این‌ اختلال‌ با فعالیت‌ بیش‌ از اندازه، خرابکاری‌ و آزار رساندن‌ همراه‌ است. چنانچه‌ این‌ بچه‌ها در سنین‌ کودکی‌ معالجه‌ نشوند، در دوره‌ نوجوانی‌ احتمال‌ این ‌که‌ رفتارهای‌ ضد اجتماعی‌ داشته‌ باشند و نیز حالات‌ افسردگی‌  در آنها به‌ وجود آید، بسیار است. بنابراین‌ به‌ والدین‌ توصیه‌ می ‌شود که‌ حتماً در دوران‌ کودکی‌ برای‌ معالجه‌ این‌ کودکان‌ اقدام‌ کنند.