اختلال شخصیت ضد اجتماعی در کودکان ونوجوانان

رفتار ضد اجتماعی کودک به رفتاری اطلاق می شود که بر اثر اختلال روانی ایجاد نمی شود و شامل اعمال زیادی است که موجب نقض حقوق دیگران می شود، نظیر اعمال آشکار پرخاشگرانه، اعمال پنهانی، دروغگویی، دزدی، مدرسه گریزی و فرار از خانه و برخی اعمال ضد اجتماعی خاص نظیر آتش افروزی، حمل اسلحه، یا پرخاشگری شدید نسبت به یک کودک دیگر. این رفتارها حتی اگر برای یک بار هم روی دهند، مداخله ضروری است. ظاهر شدن گاه به گاه نشانه های ضد اجتماعی در کودکانی که مبتلا به انواعی از اختلالات افسردگی، اختلالات رفتار تخریبی و نقص توجه هستند، شایع است. رفتارهای ضد اجتماعی کودکی معمولا شامل دزدی، اصلاح ناپذیری، دستگیری، مشکلات تحصیلی، تکانشوری، بی بند و باری جنسی، رفتار مقابله ای، دروغگویی، اقدام به خودکشی، سوء مصرف مواد، مدرسه گریزی، فرار از منزل، رفت و آمد با افراد ناباب و دیرآمدن به خانه در شب ها است.

از انجا که رشد انسان فرایندی پیوسته و مداوم و حاصل تعامل پیچیده عوامل زیستی, روانی و اجتماعی است رفتارهای اجتماعی بهنجار و نابهنجار اعضای جوامع بشری ریشه در  گذشته , تاریخچه اموخته ها , تجارب و رفتارهای  انان دارد پرخاشگری , خشونت , رفتارهای ضد  اجتماعی و بزهکارانه معمولا دردوران کودکبی و نوجوانی اغار می گردند اینگونه رفتارها در صورتی که از نظر شدت, فراوانی و تداوم قابل توجه باشند در روانشناسی رشد کودک و نوجوان و اسیب شناسی روانی تحت عنوان اختلال سلوک مورد توجه و بررسی قرار می گیرند.اختلال سلوک در برگیرنده طیف وسیعی از ناهنجاری های رفتاری و اجتماعی است کودکان و نوجوانان مبتلا به این  اختلال معمولا پرخاشگری و متخاصم, اهل نزاع و درگیری و سرقت, دروغگو و فریبکار, تهدید کننده و تخریب گرند. 

فرار از خانه و مدرسه , اتش افروزی نیز در انان شایع است پژوهش های طولی و تحقیقات متعدد بیانگر ثبات چشمگیر رفتارهای ضد اجتماعی در بلند مدت است. 

بطور کلی نشانه های  رفتاری اختلال سلوک را می توان در 4 محور عمده مورد توجه قرار داد. 

1- پرخاشگری نسبت به مردم و حیوانات 

2- تخریب اموال 

3- فریبکاری و سرقت 

4- نقض مقررات و موازین اجتماعی 

اختلال سلوک در کودکان و نوجوانان نسبتا شایع است برخی پژوهشگران شیوع این اختلال را 6 تا 16 درصد در پسران و 2 تا 9 درصد در دختران زیر 18 سال تخمین زده اند و انجمنن روانپزشکی امریکا در سال 2000 شیوع اختلال سلوک را تا بیش از 10 درصد گزارش کرده است . 

بطور کلی ناهنجاری ها و مشکلات اجتماعی در پسران شایعتر است و حدودا در 10 سالگی به حداکثر شدت خود رسیده و بتدریج کاهش می یابند. 

شروع اختلالات سلوک و علائم ان بعد از 16 سالگی تقریبا نادر است و چنانچه این رفتارها در بزرگسالی تداوم یابند اختلال شخصیت ضد اجتماعی مطرح می گردد در مبتلایان به اختلال سلوک اختلال بیش فعالی / نقص توجه (ADHD  ) و همچنین مشکلات اموزشگاهی و تحصیلی و اختلالات یادگیری نیز شایع است. اگرچه همه کودکان و نوجوانان بزهکار مبتلا به اختلال سلوک نیستند در مبتلایان به این اختلال رفتارهای غیر قانونی , ضد اجتماعی و بزهکارانه بسیار رایج است. مطالعات و پژوهشها نشان داده  اند با افزایش سن در نوجوانی از شدت علائم این اختلال و ناهنجاریهای اجتماعی کاسته می شود, بگونه ای که شیوع سرقت بین 15  تا 18 سالگی در بیش از 10 درصد نوجوانان دیده می شود و بین 22 تا 24 سالگی فقط 2و6 درصد نوجوانان مرتکب سرقت می شوند. نتایج پژوهش گسترده ای که درسطح کشور انجام گرفته است نشان می دهد 63 درصد رفتارهای ضد اجتماعی و بزهکارانه در سالهای ابتدایی نوجوانی و در فاصله سنی 12 تا 16 سالگی رخ می دهند. در نتایج مطالعه ای طولی که توسط فورتین و همکاران او انجام    گرفت نیز مشخص گردید دانش اموزان دارای رفتارهای ضد اجتماعی شدیدترین و منفی ترین رفتارهای خود را در طول سال اول دبیرستان نشان می دهند و درسالهای بعد در رفتارهای انان بهبود قابل ملاحضه ای مشاهده می شود این یافته ها با فرضیه کاهش رفتارهای بزهکارانه و ضد اجتماعی با افزایش سن در نوجوانی هماهنگ است. درچهارمین راهنمای تشخیصی و اماری اختلالات روانی اختلال سلوک براساس زمان شروع بروز علائم به دو نوع کودکی و نوجوانی طبقه بندی شده است. در نوع کودکی حداقل یکی از ویژگی های رفتاری اختلال سلوک قبل از 10 سالگی بروز می کند مبتلایان معمولا پسر هستند و پرخاشگری و خشونت در ارتباطات اجتماعی انان بویژه در ارتباط و تعاملات با همسالان شایع است در این کودکان علایم اختلال نافرمانی/ لجبازی نیز مشاهده می گردد. در نوع کودکی پرخاشگری و رفتارهای ضد اجتاعی در مقایسه با نوع نوجوانی  پرخاشگر و رفتارهای ضد اجتماعی در سنین بالاتر تداوم بیشتری دارند بگونه ای که مشکلات اجتماعی ناشی از این اختلال در سن 8 سالگی پیش بینی کننده قوی برای ناهنجاری ها و مشکلات اجتماعی در سن 16 سالگی است.در نوع نوجوانی هیچ یک از علائم اختلال قبل از 10 سالگی وجود نداشته و اولین علائم وا ختلالات رفتاری پس از 10 سالگی مشاهده می شوند در این نوع در مقایسه با نوع کودکی پرخاشگری کمتری مشاهده می شود, رابطه با همسالان  نسبتا طبیعی است نسبت شیوع ان در پسرها به شدت گروه اول نیست و برخلاف نوع اول مبتلایان کمتر در بزرگسالی به اختلال شخصیت ضد اجتماعی مبتلا می شوند. افزون براین در نوع نوجوانی رفتارهای ضد اجتماعی بصورت مصرف مشروبات الکلی و رفتارهای جنسی خطرناک و مصرف سیگار نمایان می گردد این اعمال کمتر بصورت فردی انجام می گیرند و جرایم گروهی در این افراد شایعتر است. پژوهشهای متعدد نشان داده  اند در کودکان و نوجوانان مبتلا به اختلال سلوک نقایص هوشی, مشکلات یادگیری و عملکرد تحصیلی ضعیف نیز رایج است . پژوهشی که در ایران انجام شده است نشان می دهد بیش از 80 درصد دانش اموران بزهکار عملکرد تحصیلی ضعیفی دارند. 

ویژگیهای شخصیتی نوجوانان بزهکار: 

نوجوانان بزهکار در مقایسه با نوجوانان عادی از نظر اجتماعی پرجرات تر و جسورترند و نسبت به مراجع قدرت بی اعتنا هستند انگیزه پیشرفت کمی دارند. خشمگین , بدگمان , مخرب و تکانشی بودن از سایر ویژگیهای مهم و اصلی انهاست . همچنین نگرش منفی نسبت به خود دارند و خود را بد, تنبل , غمگین و نادان توصیف می کنند و از عزت نفس پائینی برخوردارند. یک مطالعه طولی نشان داد نوجوانان بزهکار عموما در کلاس سوم دبستان از طرف معلمان ناسازگار و بدرفتار توصیف می شوند. همچنین در کودکی والدین انها از  روشهای انضباطی سست, غیر منطقی و بسیار سخت گیرانه همراه تنبیه بدنی استفاد می کنند. 

رفتارهای اموزشگاهی: 

کودکان ساعات زیادی را در مدرسه می گذرانند رفتارها و عملکرد انان در مدرسه شاخص مناسبی از میزان رفتارهای ضد اجتاعی و پرخاشگرانه فراهم می کند. 

واکر  و همکاران دریافتند با استفاده از مقیاسهای رفتاری کودکان در مدرسه در کلاس پنجم دبستان می توان به پیش بینی پرخاشگری, رفتارهای ضد اجتماعی و بزهکاری در نوجوانی پرداخت سه مقیاس در این زمینه عبارتند از: 

1- تعداد اعمال و رفتارهای غیر انضباطی دانش اموز

2- تعداد رفتارهای پرخاشگرانه و نزاع با همسالان 

3- ادراک و ارزیابی معلمان از مهارتهای اجتماعی دانش اموران به کمک اطلاعات این سه مقیاس می توان 80 درصد از دانش اموزانی که در اینده به علت رفتارهای غیر قانونی و بزهکارانه دستگیر می شوند شناسایی نمود. 

علت

رفتارهای ضداجتماعی ممکن است در زمینه اختلال روانی یا در غیاب آن روی دهند. از شایع ترین عوامل خطرساز رفتار ضد اجتماعی در کودکان، روش تربیتی خشن و تؤام با بدرفتاری جسمی، تبهکاری والدین و گرایش کودک به رفتار بیش فعال و تکانشی است. عوامل ژنتیک، مسایل اجتماعی، نقش تقویتها، الگوها، و تقلید در کنار بهره هوشی پایین، شکست تحصیلی و نظارت ناکافی بزرگترها از عوامل موثر در این اختلال هستند. اگر والدین در انجام وظایف خود بی تجربه باشند، ممکن است کودکان احساس محرومیت عاطفی نمایند که این امر به عزت نفس پایین و خشم آنها منجر می شود.

 درمان

گام اول در تعیین روش درمانی مناسب برای کودک دارای رفتار ضد اجتماعی ، ارزیابی لزوم درمان اختلالهای روانی دیگر در کودک می باشد مانند اختلال افسردگی که ممکن است در بروز رفتار ضد اجتماعی نقش داشته باشد. مدارس می توانند به تعدیل رفتار ضد اجتماعی در کلاس درس کمک کند. ارایه پاداش نیز برای رفتار مناسب اجتماعی و تقویت مثبت برای کنترل رفتارهای نامطلوب مفید است. معمولا در مورد رفتارهای ضد اجتماعی از دارو استفاده نمی شود. اما بعضی از داروها ممکن است رفتارهای انفجاری و حملات خشم و غضب را کاهش دهد. درمان کودکانی که الگوهای درازمدت رفتار ضد اجتماعی دارند، بخصوص رفتارهای مخفیانه ای نظیر دزدی و دروغگویی، مشکلتر است. گروه درمانی در درمان این رفتارها نتایج مفیدی فراهم می کند.